Hướng dẫn giải

Trong nền văn học Việt Nam từ xưa đến nay, có rất nhiều tác phẩm hay viết về tình cha con. Nhà thơ Y Phương cũng đã có một bài thơ hay nói về tình cha con, đó là bài Nói với con. Bài thơ đã thể hiện rõ nét được những cảm xúc, mong muốn của người cha dành cho người con, qua đó thể hiện tình cảm gia đình ấm cúng, ca ngợi truyền thống cần cù, sức sống mạnh mẽ của quê hương.

Những lời thơ trong bài thơ Nói với con gợi cho ta nhớ về cội nguồn sinh dưỡng của mỗi người, gợi về sức sống mạnh mẽ, bền bỉ của quê hương. Con được lớn lên trong tình yêu thương của cha, mẹ và trong cuộc sống lao động của quê hương. Mỗi câu thơ trong bài như chính lời nói của người cha nhắc nhở con phải nhớ đến những gì mà quê hương đã làm cho con, phải nhớ đến đức tính cao đẹp của người đồng mình và hơn nữa là phải có sức mạnh bền bỉ, tự biết vươn lên của cuộc sống.

Tình yêu thương của cha mẹ, sự đùm bọc của quê hương đối với con là vô cùng to lớn:

   Chân phải bước tới cha

Chân trái bước tới mẹ

     Một bước chạm tiếng nói

   Hai bước tới tiếng cười

Bốn câu thơ này đã thể hiện được phần nào tình cảm yêu thương của cha mẹ dành cho con. Người con lớn lên trong sự yêu thương, nâng đỡ, đùm bọc của cha mẹ. Cha mẹ luôn dành cho con những tình cảm nồng ấm nhất. Mỗi bước đi, tiếng nói, tiếng cười của con đều được cha mẹ đón nhận. Con lớn lên trong cuộc sống lao động, trong thiên nhiên thơ mộng, nghĩa tình của quê hương. Con gắn bó với đan, với cài, ken từ nhỏ đến lớn. Thiên nhiên và quê hương đã nâng đỡ tâm hồn, sự sống của con, giúp con trưởng thành. Mai sau, khi con khôn lớn, khi con bước đi trên đường đời thì cha mẹ và quê hương vẫn sẽ luôn ở bên con, giúp đỡ cho con, giúp con vững bước trong tương lai. Cha mẹ, quê hương đã dành cho con mọi tình cảm đẹp đẽ nhất.

Qua khổ thơ thứ hai, người cha muốn nói cho con biết được những đức tính cao đẹp của người đồng mình. Người đồng mình Cao đo nỗi buồn - Xa nuôi chí lớn. Tuy cuộc sống vất vả nhưng họ bền bỉ gắn bó với quê hương Người đồng mình mộc mạc, giàu chí khí, niềm tin và ý chí mạnh mẽ. Bằng sự lao động cần cù của chính mình, họ đã làm nên phong tục, tập quán tốt đẹp. Người đồng mình sống nghĩa tình, thuỷ chung với quê hương. Họ biết chấp nhận, vượt qua gian lao thử thách bằng ý chí, niềm tin của chính mình. Con cần phải tự hào với truyền thống quê hương, tự tin vững bước trên đường đời:

Dẫu làm sao thì cha vẫn muốn

       Sống trên đá không chê đá gập ghềnh

                Sống trong thung không chê thung nghèo đói

Sống như sông như suối

Lên thác xuống ghềnh

Không lo cực nhọc

Đây chính là những mong muốn, tình cảm của người cha đối với con. Cha dành cho con tình yêu thương trìu mến, thiết tha, niềm tin tưởng. Cha mong muốn cho con dù con có ở đâu, như thế nào thì con cũng phải biết vươn lên. Con hãy cứ vững bước tiến lên bởi đằng sau con luôn có cha, cha sẽ nâng đỡ con mỗi khi con ngã; giúp đỡ con mỗi khi con gặp khó khăn. Cha muốn con sống như sông như suối, cho dù đi đâu, gặp phải điều gì thì cũng không lo cực nhọc, phải có ý chí, quyết tâm tiến lên, tiếp tục bước đi trên con đường đời, tương lai đang chờ con ở phía trước:

                                      Con ơi tuy thô sơ da thịt                                                   Lên đường

      Không bao giờ được nhỏ bé Nghe con.

Điều lớn lao nhất mà người cha muốn truyền cho con chính là lòng tự hào với sức sống mạnh mẽ, bền bỉ, với truyền thống cao đẹp, tự tin khi bước vào đời.

Cha mẹ là những người dành cho con những tình cảm thiêng liêng, đẹp đẽ nhất. Đặc biệt là cha, cha đã dành cho con sức sống bền bỉ, sự tự tin trong cuộc sống, ý chí vươn lên mỗi khi gặp khó khăn. Bài thơ đã giúp ta hiểu thêm về sức sống và vẻ đẹp tâm hồn của một dân tộc miền núi, gợi nhắc tình cảm gắn bó với truyền thống, với quê hương.

Bài làm 2

  Phân tích bài thơ Nói với con.

Hướng dẫn giải

    Y Phương là nhà thơ dân tộc Tày, sinh và lớn lên ở vùng đất non cao, với tư duy mộc mạc, giản dị những vần thơ của ông cũng chân thành như chính tâm tư, tình cảm của con người nơi đây. Nhắc đến Y Phương là nhắc đến bài thơ Nói với con nổi tiếng về tình cảm gia đình thiêng liêng sâu nặng

Nói với con được Y Phương sáng tác khi đứa con đầu lòng của ông ra đời. Bởi vậy bài thơ chứa đựng niềm hạnh phúc dạt dào của một người lần đầu được làm cha. Không chỉ vậy, bài thơ còn cho thấy ý thức của người cha muốn vun đắp, muốn cho con hiểu rõ cội nguồn của bản thân và luôn tự hào về nơi mình sinh ra.

    Trước hết, bài thơ cho người con thấy nguồn cội mình được sinh ra chính là tình yêu thương của cha mẹ và sự đùm bọc của những người đồng mình.

    Chân phải bước tới cha

    Chân trái bước tới mẹ

    Một bước chạm tiếng nói

    Hai bước tới tiếng cười

    Bằng những hình ảnh hết sức cụ thể cùng với đó là việc lặp cấu trúc, phép liệt kê Y Phương đã tạo ra âm điệu tươi vui, quấn quýt, hòa hợp trong một gia đình nhỏ đầy ắp hạnh phúc. Đồng thời bốn câu thơ xuất hiện nối tiếp qua các động từ “bước, chạm, tới” và cái đích đến của người con là hai chữ thật giản dị mẹ - cha . Điều giản dị ấy phải chăng bộc lộ ý nghĩa thật lớn lao và thiêng liêng: với mỗi người mẹ cha là đích đến, là nơi để ta tìm về, là nơi để ta bước tiếp, là chốn bình yên để ta nương tựa sau những giông bão cuộc đời.

    Không chỉ vậy còn còn được lớn lên trong sự cưu mang, đùm bọc của bản làng thôm xóm: “Đan lờ cài nan hoa/.../Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời”. Cách gọi thật dung dị, mộc mạc: “người đồng mình” thể hiện tình cảm thân thương, trìu mến của người dân tộc Tày. Đó là những người vùng mình, miền mình. Chỉ với vẻn vẹn bảy câu thơ nhưng Y Phương đã cho người đọc thấy cuộc sống lao động cần cù, vui tươi của họ, họ đan lờ bằng nan hoa, ken vách nhà bằng những câu hát. Người đồng mình yêu lao động, yêu cái đẹp và biết cách làm cho cuộc sống của mình trở nên vui tươi, vậy nên, trong nhà họ lúc nào cũng vang câu hát. Và thiên nhiên mơ mông, đầy tình nghĩa đã che chở, nuôi dưỡng con cả về tâm hồn, lối sống. Quê hương đã cho con những gì tốt đẹp nhất, chiếc nôi thứ hai nuôi con khôn lớn.

    Y Phương không chỉ cho con biết về cuội nguồn mình được sinh ra mà còn dạy con để con biết, tự hào về những đức tính tốt đẹp của người đồng mình:

    “Người đồng mình thương lắm con ơi

    …

    Còn quê hương thì con phong tục”.

    Người đồng mình hội tụ biết bao phẩm chất tốt đẹp, đáng tự hào. Họ giàu ý chí nghị lực, kiên cường, bền bỉ. Những khó khăn, trắc trở, vất vả mà người đồng mình phải trải qua trong cuộc sống là rất nhiều, nhưng đó chỉ là thử thách để rèn rũa bản lĩnh của họ. Câu thơ cô đúc, có sức khái quát cao thể hiện sự thấu hiểu và đồng cảm với cuộc sống của con người miền núi. Dù cuộc sống có vô vàn những khó khăn, nhưng họ vẫn một lòng thủy chung với quê hương. Điệp từ “sống” lặp lại như lời căn dặn của cha về lẽ sống ở đời đồng thời gợi sức sống mãnh liệt của con người trước gian truân. Và người cha cũng mong con luôn thủy chung, tình nghĩa với làng bản, quê hương. Đặc biệt hình ảnh so sánh “như sông như suối” khắc họa lối sống khoáng đạt của con người nơi đây, thành ngữ “lên thác xuống ghềnh” lại gợi nên cuộc sống lao động đầy vất vả. Thế nhưng họ vẫn rất lạc quan, yêu đời. Câu thơ là lời khẳng định, ngợi ca của cha về vẻ đẹp của người đồng mình: họ luôn sống mạnh mẽ gắn bó thiết tha với quê hương dù phải trải qua bao khó khăn, cực nhọc. Từ đó người cha muốn: con sống mạnh mẽ vượt lên mọi ghềnh thác cuộc đời bằng ý chí, nghị lực của mình. Cùng với đó là ý chí kiên cường tự lực xây dựng quê hương giàu đẹp, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.

    Không chỉ vậy người đồng mình còn có những phẩm chất tốt đẹp khác khiến người cha rất đỗi tự hào. Đó là mộc mạc, giàu chí khí, niềm tin. Họ có thể thô sơ, giản dị về vẻ bề ngoài nhưng lại không hề nhỏ bé về tâm hồn, ý chí. Bằng sự lao động cần cù, nhẫn nại hàng ngày người đồng mình đã làm nên quê hương với những phong tục tập quán tốt đẹp. Từ đó người cha mong muốn con kế tục và phát huy truyền thống quê hương, sức sống bền bỉ, mạnh mẽ của người đồng mình. Và hãy lấy đó làm hành trang để tự tin vững bước vào đời.

    Lời cha dặn dò vừa đầm ấm, vừa cương quyết, cặn dặn con dù có vẻ ngoài thô sơ nhưng không được nhỏ bé về ý chí, nghị lực; không bao giờ được sống tầm thường. Lời động viên, căn dặn đó đã tiếp thêm sức mạnh để con tự tin để vững bước vào đời.

    Bằng ngôn ngữ mộc mạc, lối tư duy giản dị, nhưng lời thơ có ý nghĩa vô cùng sâu sắc với người con. Những lời nói đó như một hành trang vững chắc để con vững bước vào đời. Không chỉ vậy, lời thơ còn mang ý nghĩa thầm kín không chỉ lời cha nói với con mà là lời trao gửi đến biết bao thế hệ.